BEŞARET “THE ANNUNCIATION” – LEONARDO DA VINCI

Beşaret, Arapça “müjde, iyi haber” anlamlarına gelen bir sözcüktür. İsminden de anlaşılacağı gibi Leonardo da Vinci’nin eserinin konusu bir müjdelemedir. Hristiyan inancının önemli konularından biri olan İsa’nın mucizevi varoluşunun Meryem’e bildirilmesi sanat tarihinde beşaret konulu eserler ile sıkça yer alır.

Bakire bir musevi genç kadın olan Meryem’in melek Cebrail ile karşılaşması ve İsa’ya hamile olduğunun kendisine bildirilmesi beşaret konulu eserlerin odak noktasını oluşturur. Luka İncili’ne göre dindar bir geç kadın olan Meryem evinde dua ederken karşısında Tanrı’nın elçisi melek Cebrail belirir. Cebrail Meryem’i selamlayarak kendisine Tanrı katında övülmüş ve kadınların en kutsalı olduğunu ve doğuracağı İsa isimli çocuğun Tanrı’nın oğlu olduğunu açıklar.

Beşaret konusu sanat tarihinde hemen her eserde son derece tipik ögeler ve temel semboller kullanılarak resmedilmiştir. Leonardo da Vinci’nin eseri de bu ögeler ve sembolleri beklenen şekilde kullanır:

1) Beşaret eserlerinde Meryem önünde, elinde veya yanında bir kitap ile, genelde oturmuş veya diz çökmüş şekilde resmedilir. Söz konusu kitap Hristiyanlık öncesi öğretilerin yer aldığı Eski Ahit, yani Museviler’in Tanah’ıdır (İsa’nın gelişi ile Yeni Ahit yani İncil ortaya çıkacaktır). Bu eserde Meryem koltukta oturmakta ve önündeki sehpa üzerindeki kitabı okumakta iken resmedilmiştir. Önünde aniden beliren Cebrail karşısında Meryem’in şaşkınlığı havaya kalkmış sol eli ile yansıtılır.

2) Beşaret temalı eserlerde genelde mekan olarak Meryem’in yatak odası tercih edilirken bu eserde Meryem’in odasının önündeki bahçe betimlenmiştir. Resmin en sağındaki kapıdan Meryem’in yatak odası ve yatağının bir kısmı görünmektedir. Bu kısmi görünüm eserde farklı yönde bir derinlik sağlar.

3) Solda görülen Cebrail, Meryem karşısında diz çökmüş, ona Tanrı’nın müjdesini iletmektedir. Geniş, renkli kanatları ve canlı renkli giysileri ile Cebrail Rönesans dönemi eserlerinde kolaylıkla ayırt edilebilir bir melektir. Tüm melekler gibi Cebrail de cinsiyetsiz, genç bir kadınla yeni ergen bir erkek arası bir görünümde resmedilmiştir.

4) Cebrail’in elinde yer alan beyaz zambak dalı Meryem’in el değmemişliği, temizliği ve bekaretini simgeler. Beşaret konulu resimlerin hemen hepsinde Cebrail’in elinde veya bir vazo içinde bir beyaz zambak demetine rastlamak olasıdır.

5) Beşaret resimlerinin bir başka temel ögesi Hristiyanlık’taki üçlemenin üçüncü ögesi olan Kutsal Ruh’tur. Kutsal Ruh sanat eserlerinde hep bir beyaz güvercin/kumru görünümü ile betimlenir. Meryem’in üzerine doğan Kutsal Ruh onun hamile kalmasını sağlamıştır. Dolayısıyla eserlerde Meryem’e doğru uçan bir beyaz güvercin görmek olasıdır. Fakat bu eserde ressam bu sembolü kullanmamayı seçmiştir.

Normalde eserin arka planındaki görünümün Kudüs’ün kurak çöl manzarası olması beklenir. Fakat, ressam arka planda kendi tanıdığı ve bildiği İtalya’nın Toskana bölgesinin yeşil tepeleri ve ağaçlıklarını resmetmiştir. Geriye doğru etkili bir derinlik sunan manzara, ağaçlar ve teperlerle süslenmiştir ve bulanık, belirsiz sınırları seyirciye çok uzak mesafelere uzanan bir yanılsama sunar. Leonardo’nun perspektif, atmosfer olayları ve gün ışığının nesneler üzerindeki etkisi üstüne yapmış olduğu çalışmaların sonuçları resmin bu detaylarında görülmektedir.

Eserde ikonografik (dini açıdan önem taşıyan kavramları simgeleyen) ögeler dışında esere özgü ayrıntılar da bulunmaktadır. Örneğin Meryem’in önünde yer alan mermer tabla aslında Leonardo’nun eseri yaptığı yıllarda stüdyosunda çırağı olarak çalıştığı ressam Verrocchio’nun üzerinde çalıştığı bir lahit mezarın görünümdedir. Verrocchio bu mezarı Floransa’nın zengin ve güçlü ailesi Medici’lerden Piero ve Giovanni di Medici için tasarlamıştır. Bununla birlikte eserin Leonardo’nun çıraklık yıllarından kalma olduğu, hatta eserin bazı kısımlarının ve temelinin ustası Verrocchio tarafından boyanmış olduğu tahmin edilmektedir. Leonardo’nun ustasından farklı tarzı eserin birçok noktasında, özellikle de Cebrail figüründe dikkat çeker. Leonardo’nun yumuşak fırça dokunuşları ve hatları buğulu bir görünüm verecek şekilde birbirine karıştırdığı tarzı “sfumato” bu eserde yavaş yavaş kendini göstermeye başlamıştır.

Konum: Uffizi Galerisi “Galleria degli Uffizi”, Floransa
Tarih: 1472 – 1475
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Yüksek Rönesans “High Renaissance”