APELLES’E İFTİRA “CALUMNY OF APELLES” – BOTTICELLI

Apelles Erken Helenistik dönemde yaşamış bir Yunan ressamdır. Günümüze hiçbir eseri ulaşmamış olsa da Antik Dönem yazarları tarafından övgüyle bahsedildiği eserleri sayesinde ününü korumuştur. Özellikle Rönesans döneminde Antik Yunan/Roma Dönemlerine duyulan ilgi sebebiyle Apelles’in kitaplarda tarif edilen eserleri Rönesans ressamlarına ilham kaynağı olmuştur.

Apelles rakibi bir diğer ressam Antiphilos tarafından ortaya atılan bir iftiraya maruz kalmıştır. İftira Apelles’in Mısır’ın Yunan yöneticisi IV. Ptolemy’ye suikast düzenlediğine dairdir. Apelles söz konusu suikastçı ile hiç buluşmamış olsa da Ptolemy tarafından tutuklanmıştır. Yapılan mahkeme sonucunda Apelles’in masumiyeti anlaşılmış ve Apelles serbest bırakılmış olsa da ressam uğradığı bu haksızlığı kolayca unutturmamak adına olayı alegorik biçimde betimleyen bir eserle ölümsüzleştirmiştir.

Süryani yazar Lukianos, Apelles’in resmini bir eserinde betimlemiş ve Rönesans döneminde de Yunanca’dan Latince’ye çevrilen bu eser Rönesans ressamı Botticelli’ye kendi versiyonunu yapmak için ilham vermiştir. Lukianos’un tasvirine büyük ölçüde bağlı kalan Botticelli eserde aynı karakterleri tarif edilen biçimde kullanmış ve onları gösterişli biçimde süslenmiş ve bir avlu ile dışarı açılan bir taht odasına yerleştirmiştir.

Eserin ortasında, yerde hemen hemen çıplak biçimde sürüklenen iftiranın “Kurban”ıdır. Kurban’ın ayakları çarmıha gerilmiş gibi çaprazlanmıştır. Ellerini dua eder biçimde birleştiren Kurban, tanrılardan yardım dilemektedir. Kurban’ı saçından çekerek sürükleyen figür “İftira”dır. Son derece güzel bir genç kız olarak betimlenen İftira, güzelliği ile karşısındakileri büyülerek gücünü gösterir. Hırslı İftira Kurban’ı bir eliyle saçlarından çekerek hızla sürüklemekte, diğer elinde ise olayı aydınlatacak deliline işaret eden bir meşale taşımaktadır.

İftira’nın hemen yanıbaşında ona yardım etmek için koşuşturan iki kadın figür bulunur. Sarı-kırmızı giysiler içinde elinde çiçeklerle gelen “Komplo” ve bu çiçekleri İftira’nın başına yerleştirerek onu süsleyen “Sahtekarlık”. İftira’nın hemen önünde bulunan kahverengi eski giysiler içindeki sakallı adam “Garez”dir. İftira’nın meşaleli elini tutup onu öne çıkarmakta, krala sunmaktadır. Bir yandan da elini krala doğru uzatan Garez, kralın görüşünü de kapatmaktadır.

En sağdaki yüksek tahtta tacı ve asası ile oturan “Kral”dır. Kral tıpkı Yunan Mitolojisi’nin ünlü hikayesindeki Kral Midas gibi eşek kulaklarına sahiptir – ve dolayısıyla muhakeme yetisi oldukça zayıftır. Tahtın her iki yanında konuşlanmış olan “Bilgisizlik” ve “Kuşku” kralın kulağına fısıldayarak onu etkilemektedirler. Kral bir eliyle Kurban’a doğru yönelmiş olsa da bakışlarını yere doğrultmuş, olayı görememektedir.

Tüm bu figürlerin gerisinde kalmış iki figür daha vardır. Karalar içinde yas tutan “Pişmanlık” yaşlı gözlerle pişmanlık içinde iki büklüm olmuş, dönüp arkasındaki çıplak kadın figürüne bakmaktadır. Bu en arkada kalmış kadın figürü “Gerçek”tir ve en sonda kaldığı için ortaya çıkması zaman alacaktır. Tüm çıplaklığı ile seyircinin karşısında olan Gerçek, Kurban’ın masumiyetini bilen tanrılara işaret eder şekilde gökyüzünü göstermektedir. Gerçek figürünün Boticelli’nin Venüs’ün Doğuşu eserindeki Venüs’le benzerliği gözden kaçmaz (bknz. Venüs’ün Doğuşu “The Birth of Venus” – Botticelli).

Olayın geçtiği mekan Rönesans mimarisini gösterişli biçimde yansıtmaktadır. Taht odasını oluşturan mermer kolon ve kemerler altın renkli rölyefler ve istiridye deseni bezeli nişlerle süslenmiştir. Rölyefler üzerinde antik mitlerden örnekler, Yunan mitolojisi kahramanlarının hikayeleri ve savaş sahneleri yer alır. Öte yandan, nişlerin içine yerleştirilmiş mermer heykellerin hareketlenerek ortamdaki olayı takip ettikleri görülür.

Botticelli’nin eseri kendi uğradığı bir haksızlığa gönderme yapmak veya dönemin güçlü dini lideri Savonarola’nın düşmanları karşısındaki masumiyetini göstermek amacıyla tasarladığı düşünülmektedir.

Konum: Uffizi Galerisi “Galleria degli Uffizi”, Floransa
Tarih: 1494-1495
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Erken Rönesans “Early Renaissance”