BEŞARET ÜÇLÜSÜ “THE ANNUNCIATION TRIPTYCH” – CAMPIN

Beşaret Üçlüsü, ya da diğer bir adı ile Mérode Sunak Panosu “Mérode Altarpiece” orta kısım ve iki kapak panelinden oluşan 3 parçalı bir dini resimdir. Sunak panoları kiliselerde özellikle ayinlerde kullanılan, kutsal günlerde kapakları açılıp orta kısımdaki özel resmi kilise cemaatine sergilenen eserlerdir. Fakat Campin’in oldukça küçük boyutlarından dolayı kilise için değil, bireysel tapınma amacına hizmet etmek için sipariş edildiği düşünülür. Campin ve asistanları tarafından tamamlandığı düşünülen eser orta panelde yer alan “Beşaret” hikayesini sol ve sağ kapaklardaki görünümlerle bağlar.

Orta Panel: Beşaret
Beşaret ya da bir diğer adı ile “Müjde” (bknz. Beşaret “The Annunciation” – Leonardo da Vinci, Beşaret “The Annunciation” – Lotto, Cestello Beşareti “The Cestello Annunciation” – Botticelli), Meryem’e Tanrı tarafından bir oğul bahşedileceğinin melek Cebrail tarafından duyurulması hadisesidir. Klasik betimlemelerde genelde Meryem yatak odasında Kutsal Kitap’ı (Tevrat) okurken karşısında belirivermiş Cebrail’in varlığı ile şaşkınlığa uğramış olarak resmedilir. Bu eserde Meryem’in yatak odası değil, ressam Campin’in geldiği Flaman bölgesi’ne özgü bir evin iç mekanının betimlendiği görülür. Bir şömine, ahşap pencereler, tavan ve zemin ile betimlenmiş odada ortada bir masa ve kenarda bir ahşap divan görülür. Dönem Flaman yaşayışını incelikle gösteren bu iç mekanda geriplandaki niş içinde asılı bakır kaptan, hemen yanında askıdaki kumaşa, masanın üzerindeki açık kitaptan, vazoya, şamdanlara, yastıklara ve söminenin ayrıntılarına kadar her şey eserin nispeten küçük boyutuna rağmen incelikle resmedilmiştir.

Soldaki divana dayanmış, yerde oturarak kitap okuyan Meryem, mütevaziliğini gözler önüne serer. Basit kırmızı bir elbise içinde, beyaz tenli, kızıl saçlı bir Flaman kadını olarak resmedilmiş Meryem, konsantre olmuş biçimde elindeki kitabı okumaktadır. Kutsal kitaba saygısından kitabı elinde tutmadığı, bir kumaş ile sardığı görülür. Meryem’in bu okumaya yoğunlaşmış hali sebebiyle karşısında beliren Cebrail’i henüz fark etmediği aşikardır. Meryem’in karşısında diz çökmeye yönelmiş Cebrail, renkli kanatları ve cinsiyetsiz betimlemesi ile seyirciye ilahi varlığını kanıtlar. Bir elini kaldırmış figürün Meryem’i selamlamak ve müjdesini vermek üzere olduğu görülür. Klasik betimlemelerin aksine, bu eserde kutsal figürlerin başlarında kutsal ışığın simgesi haleler görülmez.

Beşaret eserlerinde tipik biçimde görülen sembollerden biri olan beyaz zambaklar, bu eserde de masanın ortasındaki vazonun içinde yer alır. Beyaz zambaklar Meryem’in saflığı ve bekaretinin simgesidir. Soldaki pencereden altın rekli ışık huzmeleri arasında elinde minik bir haç ile süzülen bir bebek Meryem’e doğru yönelmiştir. Bu bebek ileride çarmıha gerilerek insanların günahlarından arındıracak İsa’yı temsil eder ve Meryem’in mucizevi şekilde bakireyken hamile kalışına dar bir simge oluşturur. Eserdeki sıradışı bir sembol masanın üzerindeki henüz söndürülmüş olan mumdur. Üzerinden tüten duman seyirciye bu mumun muhtemelen odaya henüz girmiş olan ilahin gücün (Cebrail veya Bebek İsa) yarattığı hava akımı ile söndüğünü hissettirir.

Odanın genel görünümünün etkili bir çizgisel perspektif ile geriye doğru daralırken betimlendiği görülür. Bu sayede eserde derinlik yaratılmaya çalışılmış olsa da Kuzey Avrupa Sanatı’nın İtalyan Rönesansı’nda olduğu gibi (bknz. Ormanda Av “The Hunt in the Forest” – Uccello) çizgisel perspektifi henüz yeterince etkili kullanamadığı fark edilir. Nitekim masa, divan ve figürler sanki birden seyircinin üzerine devrilecekmiş gibi dengesiz biçimde resmedilmiştir.

Sağ Panel: Yusuf
Meryem’in kocası ve İsa’nın koruyucusu olan Yusuf (Joseph) (bknz. Meryem’in Evliliği “The Marriage of the Virgin” – Raffaello) eserin sağ panelinde marangoz atölyesinde (bknz. İsa Ailesinin Evinde “Christ in the House of His Parents” – Millais) çalışırken betimlenmiştir.  Yusuf’un İsa’nın doğumunda bir payı olmadığı için eserin ayrı bir panelinde, Meryem’in oturduğu odaya kapısı olmayan bir bölümde resmedildiği görülür. Klasik betimlemelere uygun biçimde oldukça yaşlı bir adam olarak yansıtılan Yusuf önündeki marangoz masasına oturmuştur. Ayrıntı ile betimlenmiş marangoz aletlerini kullanarak Yusuf’un bir ahşap alet yaptığı görülür. Tahminlere göre bu bir fare kapanıdır ve İsa’nın “muscipula diaboli” (şeytan kapanı) olarak adlandırılmasına bir referans olduğu düşünülür. Dükkanında çalışırken betimlenmiş bu zanaatkar görünümü dönemin Kuzey Ülkeleri’nde çalışmaya ve çalışan sınıfa verilen önemi ve yükselen orta sınıfın konumunu gösterir. Odanın açık penceresinden görülen şehrin dönemin Flaman şehirlerinden biri, muhtemelen Ghent veya Liege, olduğu düşünülse de, Campin’in yaşadığı Tournai şehri olması da oldukça muhtemeldir.

Sol Panel: Siprarişçiler
Sol Panelde eserin siparişçisi ve eşinin dizçökmüş biçimde Meryem’in olduğu odaya açılan kapıya ve merdivenlere doğru yöneldikleri ve Meryem’e doğru baktıkları görülür. Saygı ile şapkasını çıkarmış olan siparişçinin arkasında elinde tesbihi ile dua eden karısı resmedilmiştir. Geriplanda ise özenli kıyafetler ile betimlenmiş bir habercinin (muhtmelen müjdeye bir referans) evin bahçesinden dışarıya, şehre açılan kapıyı eliyle açık tuttuğu görülür.

Siparişçilerin Tournai yakınlarındaki Mechelen bölgesinden gelen burjuva bir aileden oldukları mevcut kayıtlar ve orta paneldeki vitray pencerede görülen armalı kalkandan anlaşılmıştır. Arma’da görülen “Ymbrecht” isminin Engelbrecht veya Inghelbrecht isimlerinin bir versiyonu olduğu düşünülmekte ve eserin Mechelen’den bir tüccar olan Jan Engelbrecht veya Köln’den Mechelen’e gelmiş kumaş taciri Peter Inghelbrecht olduğu tahmin edilmektedir. Eserin isminin Mérode Üçlemesi olmasının sebebi ise eserin son sahibinin Mérode ailesi oluşudur.

Eserin üç panel arasında doğrudan bir mantıklı açıklama taşımayan kapılar ve duvarlarla çevrili oluşu ilk bakışta seyirciye bir bağlantı sunmayabilir. Fakat figürerin arasındaki ruhani bağlantılar (Yusuf’un Meryem’i kocası oluşu, Siparişçilerin Meryem’i görerek dua edişleri) eserde bir bütünlük hissi oluşturur.

Campin’in eseri Ortaçağ standartlarını taşıyan Geç Gotik dönemi ile erken Flaman-Felemenk Tarzı (Early Netherlandish) arasında önemli bir geçiş formu olarak kabul edilir ve Kuzey Rönesansı temelini oluşturan özelliklerin görüldüğü bir tasarım sunar.

Konum: Metropolitan Sanat Müzesi “Metropolitan Museum of Art”, New York
Tarih: 1427-1432
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Kuzey Rönesansı “Northern Renaissance”