GABRIELLE D’ESTRÉES KIZKARDEŞLERİNDEN BİRİ İLE “GABRIELLE D’ESTRÉES AND ONE OF HER SISTERS” – FONTAINEBLEAU

Batı sanatının belki de en tuhaf eserlerinden biri olan bu ikili portre aralanan kırmızı perdelerin ardında bir küvette oturmuş iki çıplak kadını gösterir. Mesafeli duruşları ve ifadesiz, nispeten soğuk denebilecek bakışlarına rağmen soldaki kadın sağdakinin göğüs ucunu kışkırtıcı bir biçimde çimdiklemektedir. Bu sıradışı hareket seyircide derin merak uyandırır. Eser ilginç görünümü ile 16. yüzyıldan günümüze seyirciyi etkileme gücünü asla kaybetmemiştir.

Eserde görülen iki fıgürden sağdaki sarışın kadının Gabrielle d’Estrées olduğu bilinmekte, soldakinin ise kızkardeşleri Duchess de Villars veya Madame de Balagny’den biri olduğu tahmin edilmektedir. Gabrielle d’Estrées 15 yaşında Fransız Kralı III. Henri’nin sarayına yerleştirilir. Skandallarla dolu saray yaşamının içinde Gabrielle’in ismi Kral’ın yüksek rütbeli adamlarından biri olan M.de Bellegarde ile sıklıkla anılmıştır. Gabrielle, III. Henri’nin öldürülüşünün akabinde tahta geçen veliahtı IV. Henri’nin metresi olarak sarayda yaşamını sürdürür. IV. Henri ile ilişkisinden tam dört çocuk sahibi olan genç kadın, Kral’a bir çocuk veremeyen eşi Kraliçe Margaret de Valois’ya göra avantajlı bir konuma erişir ve Kral ile evlenerek yeni kraliçe olmayı hedefler. Kral’ın takdim ettiği bir yüzükle resmen Kral’la nişanlanan Gabrielle’in önünde tek bir engel vardır: IV. Henri’nin mevcut evliliğini kilise aracılığı ile fesh ettirmesi. Bu süreçte Kral’dan yeniden hamile kalan Gabrielle sarayda ve Kral’ın yanında yerini pekiştirmiştir. Başarılı hamlelerine rağmen, Gabrielle, Kral dışında ne kiliseden, ne de halktan destek görür. Savurgan tutumu, verdiği şaşaalı partiler, giysiler ve mücevherlere harcadığı paralar Kral’ın mütevazi duruşu ile ciddi bir zıtlık göstermektedir. Öte yandan Kral’ın dışında M.de Bellegarde ile de ilişkisini sürdürdüğüne yönelik söylentiler ve Kral’dan gayrimeşru dört çocuk doğurmuş olması Gabrielle d’Estrées’nin “Fransa’nın Namusunu Lekeleyen” olarak anılmasına yetmiştir. Kral’la evlenmesine günler kala tek başına Paris’e gönderilen Gabrielle, orada geçirdiği acılı doğum süreci sonrası bir ölü çocuk doğurur ve ardından da hayatını yitirir. Ölürken yanında Kral dahil hiçbir destekçisi yoktur. Arkasında korkunç bir görünümde (beli ters yöne bükülmüş ve boynu dönmüş biçimde) öldüğüne ve bunda şeytanın eli olduğuna dair söylentiler bırakarak yaşamını yitirir.

Eserde Gabrielle ve kızkardeşi geniş bir küvetin içinde görünür. Küvetin soğuk mermer yüzeyi kumaşlarla örtülüdür. Beklenenin aksine, küvetin içi su dolu değildir. Nitekim 16. ve 17. yüzyıl Fransa’sında yıkanmak katiyen yasaktır ve hangi sınıftan gelirse gelsin, insanlar inanılmaz derecede kirli biçimde yaşamaktadırlar. Bunun sebebi, kilisenin insanların bir araya gelerek eğlendikleri hamamları yasaklamasının yanı sıra, 15. yüzyıl sonrasında muhtemelen Amerika’dan Avrupa’ya taşınmış olan frenginin de ortak kullanım alanlarını tehlikeli bulaşma ortamlarına çevirmiş olmasıdır. Dolayısıyla vücutlarına kesinlikle su değdirmeyen bu güzel kadınlar muhtemelen süt veya şarap gibi gençlik sağladığına inandıkları malzemelerle dolu bu küvette dinlenmektedirler.

Gabrielle ve kızkardeşi dönemin modasına uygun biçimde yapılmış saçları ile sınıflarını ön plana çıkarıken, kulaklarındaki inci küpelerle de bu sınıf algısnı pekiştirirler. Her iki kadın da dönemin üst sınıf güzellik normlarına uygun biçimde son derece beyaz tenli, küçük göğüslü, geniş belli ve balık etlidir.

Seyirci ile doğrudan temas kuran iki kadın da ifadesiz biçimde bakarken kızkardeşin Gabrielle’in göğüs ucunu çimdiklemesi eserin odak noktasında yer alır. Bu çimdiklemenin doğrudan bir lezbiyen ilişkiye işaret etmesi akla gelir. Hatta kızkardeşlerin Fransız sarayına ilk geldiklerinde kral olan III. Henri’nin efemine yaşam tarzı da dikkate alındığında bu lezbiyenlk tezi ilginç biçimde desteklenebilir. Fakat, eserdeki bu sıradışı hareketin aslında daha sembolik bir anlamı olduğu düşünülür. Kızkardeşi, Gabrielle’in göğsüne dounarak onun Kral IV. Henri’den hamile olduğuna işaret etmektedir. Bu doğacak ilk çocuğun IV. Henri’nin veliahtı olacağını vurgulamaktadır. Öte yandan Gabrielle’in elinde de bir yüzüğü seyirciye gösterdiği görülür. Bu yüzük Kral IV. Henri’ye taç giyme töreninde sunulan yüzüktür ve Kral bu yüzüğü bir nişan sembolü olan Gabrielle’e sunmuştur.

Eserdeki sembolik anlamlar geriplanda da tekrarlanır. Perdelerin ardındaki karanlık geriplanda bir kadının dikiş diktiği görülür. Bir ebe olduğu tahmin edilen bu kadının doğacak bebeğe çamaşır diktiği düşünülür. Öte yandan kadının hemen yanıbaşında görülen ufak aynanın yansımasız oluşu yaşamın sonuna işaret eder ve cadılar ve şeytanlarla özdeşleştirilir. Ebe kadının yanıbaşında görülen tabut Gabrielle’in en sevdiği renk olan yeşilden bir kumaşla kaplıdır. Bu ayrıntıların da cadı olduğuna dair suçlanan Gabrielle’in ölümüne işaret ettiği düşünülebilir. Arkaplandaki söminenin üzerinde cinsel bölgesi bir kumaşla kaplı çıplak bir erkek resmi görülür. Bu çıplak erkeğin Gabrielle’in ahlakdışı ilişkilerine de bir gönderme yaptığına dair yorumlar mevcuttur. Simgeleri tam olarak anlaşılamayan bu sıradışı eser dönemin şifreli anlatım tekniği sebebiyle muammalı içeriğini korumaktadır.

Üzerinde imza taşımayan eserin ressamı maalesef bilinmemektedir. Fakat dönemin Fransız ressamlarını etkilemiş olan Fontainbleau Okulu’ndan “The School of Fontainebleau” bir ressamın eseri yaptığı düşünülmektedir. 16. yüzyıl başlarında Floransa’dan Fransa’ya gelen birkaç ressamın Fontainebleau Şatosu’nda icra ettiği eserlerden yola çıkarak oluşan bu tarz, İtalyan Rönesansı ve Maniyerizmi’nin tipik özelliklerini taşımaktadır. Çoğu zaman mitolojik ve alegorik semboller taşıyan bu tarz, dekoratif ögelerle işlenmiş erotik görünümler içerir.

Konum: Louvre Müzesi “Musée du Louvre”, Paris
Tarih: 1594 civarı
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Maniyerizm “Mannerism”