İNSANIN ÜÇ ÇAĞI VE ÖLÜM “THE THREE AGES OF MAN AND DEATH” – BALDUNG GRIEN
Alman ressam Hans Baldung (takma ismi Grien) “macabre” ismi verilen, genelde korkunç ve karamsar görünümlü, ölüm temasını işleyen sanat eserleri ile paralel bir görünüm oluşturduğu eserinde insan yaşamının üç çağını ölümle birleştiren bir portre oluşturmuştur.
Eserde çorak topraklar ve kayalıklar üzerinde görülen üç erişkin figürün hemen ayakları altında sağda bir bebek görünür. Çevredekilerden habersiz yatan bebek doğumu ve insan hayatının ilk çağını temsil eder.
Eserin çoğunu kaplayan üç figürden soldaki insanın erişkinlik çağını temsil eder ve genç ve güzel bir kadın görünümünde resmedilmiştir. Bu kadın figürü gençliğine ve güzelliğine rağmen pek de mutlu değildir. Çatılmış kaşları ve bükülmüş dudakları ile huzursuzluğunu gözler önüne serer. Bu huzursuzluğun sebebi ise hemen yanındaki, insan hayatının son çağı olan yaşlılığı temsil eden, kadındır. Ağarmış saçları, kırışıklarla dolu yüzü, sarkmış göğüsleri ve çökmüş vücudu ile dikkat çeken yaşlı kadın bir elini genç kadının omzuna koymuş, diğeri ile de kadının üzerindeki kumaştan çekiştirmektedir. Bu hareket genç kadının yaşlılığa doğru çekilmesini temsil eder ve kadının huzursuzluğu da yaşlanmaya ve ölüme gitgide yaklaşıyor olmasını bilmesindendir.
Yaşlı kadının hemen yanında görünen ölüm figürü yaşlı kadınla oldukça samimi biçimde, onun koluna girmiş olarak görünür. Yaşlı kadının ölümle bu samimiyeti artık yolun sonuna çok yaklaştığını gösterir ve yaşlı kadın, genç kadın gibi huzursuz değildir ve ölümün onun koluna girmesinden pek de etkilenmiş gibi görünmez, dolayısıyla bir direnç de göstermemektedir.
Ölüm figürü çok yaşlı bir insan görünümünden bir iskelete dönüşmeye başlamıştır. İçine çökmüş gözleri ve avurtlarına eşlik eden kırışık derisi ve çıkık dişleri vardır. Tek tük kalmış saç ve sakalının görüntüsü teker teker sayılabilen kaburga kemikleri ile ölüm algısını pekiştirir. Bir erkek figürünü çağrıştıran ölüm figürünün kasıklarında artık yokolup gitmiş testislerinin birer balık dokunacı gibi sarkan kanalları görünür, erkeklik organı yerinde ise koca bir oyuk vardır. Bu korkunç görünümdeki ölüm figürü yaşamın son aşamasında insanın geldiği son durumu tüm çarpıcılığı ile ortaya koyar. Ölüm figürünün elinde bir pusula ve kum saati görünür ve zamanın ve dolayısıyla yaşamın geçiciliğini temsil eder. Ölüm’ün diğer elinde ise kırık bir mızrak vardır; ki bu da yine yaşamın sonuna dair bir semboldür. Fakat, mızrağın kırık ucu sonunda yerdeki bebeğin eli ile birleşmekte, bir nevi doğum ve ölüm arasında bir döngü oluşturmaktadır.
Eserin geriplanında mantarlarla kaplı çürümekte olan bir kuru ağaç görülür. Ağacın yarattığı kasvetli havayı destekleyen daha gerilerdeki kule tıpkı bir cehennem çağrışımı yapar ve çevresindeki insanların zebaniler tarafından işkencelere maruz kaldığını gözler önüne serer ve macabre türünün beklenen karamsar özelliklerini ortaya koyar. Eserin sol ön planında görülen baykuş eserdeki genel karanlık görünümle uyum sağlıyor olsa da asıl amacı sembolize ettiği bilgeliği vurgulamaktır. Bilgelikle günahlardan korunulabileceğine dair bir işaret sunmaktadır.
Tüm bu karanlık görünümün içinde umut yaratan tek şey eserin sağ üst kısmında görülen gökyüzündeki ilahi ışık ve ışığa doğru yol alan çarmıha gerilmiş İsa figürüdür. Bu sembol sayesinde Baldung Grien günahtan ve yaşamın geçiciliğinden tek kaçış noktasının inanç olduğunu vurgulamış olur.
Konum: Prado Müzesi “Museo Nacional del Prado”, Madrid
Tarih: 1541-1544
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Kuzey Rönesansı “Northern Renaissance”