BAHÇEDE IZDIRAP “AGONY IN THE GARDEN” – MANTEGNA
Yeni Ahit’te İsa’nın Son Akşam Yemeği’nden (bknz. Son Akşam Yemeği “The Last Supper” – Leonardo da Vinci) sonra gelen bölüm, İsa’nın yemek sonrası üç havarisi – Petrus, Evanjelist Yahya ve Büyük Yakup – ile dua etmek için Getsemani “Gethsemane” Bahçesi’nde yürüyüşe çıktığından bahseder. Havarilerine tüm gece uyanık kalıp dua etmelerini söyleyen İsa, onlardan biraz öteye gider ve dua etmeye başlar. İsa’nın kendini insanlığın günahları için kurban etme zamanı gelmiştir; Kudüs’ten kaçıp saklanmak yerine Tanrı’nın isteğini gerçekleştirmeli, Kudüs’te kalıp ölmelidir. Dolayısıyla İsa, çekinceli, üzgün ve ızdırap doludur, ve duasında şunları söyler: “Baba, mümkünse bu kase benden uzaklaştırılsın. Yine de benim değil, senin istediğin olsun. Baba, eğer ben içmeden bu kâsenin uzaklaştırılması mümkün değilse, senin istediğin olsun.”
Bu duada kase olarak bahsedilen Tanrı’nın “öfke dolu kasesi”dir (cup of wrath), ve Tanrı’nın insanların işledikleri tüm suçlara ve günahlara karşı duyduğu öfke ile doludur. İsa bu kaseden içerek kendini ölüme mahkum edecek, Tanrı’nın gazabı ile yüzleşecek ve dolayısıyla da insanların günahlarını bertaraf edecektir.
Duasının sonunda havarilerine dönen İsa onların uyuyakaldıklarını görür ve “Ruh gönüllüdür fakat et güçsüzdür” der. Cennetten bir melek ona iner ve İsa duasına devam eder. Daha sonra İsa ona ihanet eden havarisi Judas tarafından bahçeye yönlendirilen Romalı askerler (bazı kaynaklara göre İsa’ya karşı olan Yahudiler) tarafından yakalanacak ve çarmıha gerilmesi ile sonuçlanacak kaderine boyun eğecektir.
Mantegna’nın eserinde incelikle betimlenmiş bir kayalığın üzerindeki İsa’nın diz çöküp dua ettiği görülür. Zeytinler Dağı “Mount of Olives” eserin ön kısmını kaplarken geri planda kayalıkların arasında Kudüs şehri görülür. Şehrin içinde yer alan kulelerin üzerinde hilal şekilleri dikkat çeker. İsa’yı kurban eden Kudüslüler’in kafirliğini simgelemek için Mantegna, kendi döneminde Hristiyanlık’ın en büyük düşmanı olarak görülen Müslümanlık’ın hilal sembollerini kullanmıştır. Şehrin yapıları arasında Roma’daki Colosseum’u çağrıştıran yuvarlak yapı aynı zamanda İsa’nın döneminde Kudüs’e hakim olan çoktanrılı (ve dolayısıyla kafir) olan Roma medeniyetini de yansıtmış olur.
Geriplanda şehrin kemerli kapısından çıkarak sıra halinde tepeden inen ve İsa’nın bulunduğu kayalıklara yanaşan bir topluluk görünür. Topluluğun önündeki figürlerin Romalı asker kıyafetleri içinde oldukları dikkat çeker. Askerleri İsa’ya yönlendiren Judas’ın topluluğun en önünde liderlik ettiği ve İsa’yı eliyle işaret ettiği görülür.
İsa’nın bulunduğu tepenin hemen altında başlarında halelerle betimlenen üç havarinin uykuya dalmış olduğu görülür. Perspektif daralmasını son derce başarılı kullanmış olan Mantegna, uyuyan havarileri gerçekçi pozlarda resmetmeyi başarmıştır.
Tepede dua eden İsa başını yukarı kaldırmış, ona inen meleklere bakmaktadır. Bulutlar içinde inen beş bebek meleğin ellerinde İsa’nın çarmıha gerilişinde yer alan nesneleri taşıdıkları görülür: haç, bağlanıp kırbaçlanacağı kolon, gerileceği çarmıh, çarmıhta ağzına sirkeli su vermek için kullanılan ucu süngerli sopa, çarmıhta öldüğünü anlamak için gövdesine saplanan mızrak. İsa’nın ölümünün yaklaştığı hissini pekiştiren kenardaki ağaca yerleştirilmiş, olayı izleyen bir akbaba da sağda yer almaktadır.
Tepeye ulaşan yollarda görülen tavşanlar, İsa’da kurtuluşu bulacaklarına inananların umutlarını ve savunmasızlıklarını simgeler. Ön plandaki küçük dere içinde görülen beyaz balıkçıllar ise vaftiz edilmenin saflığını simgeler (bknz. İsa’nın Vaftizi “The Baptism of Christ” – Piero della Francesca).
Venedikli ressam Mantegna, Rönesans’ın perspektifsel gücü ile, ön plandaki figürleri gerideki şehre göre üç boyutlu bir görüntüyle öne çıkarmayı başarmıştır ve Venedik Okulu’nun canlı renklerini kullanmıştır. Kıvrımlı kayaların hatları ve cesur renkleri ile göz kamaştırıcı bir sahne betimleyen Mantegna seyircide acıma ve umutsuzluk değil, aksine cesaret uyandırmayı amaçlamıştır.
Konum: Ulusal Galeri “National Gallery”, Londra
Tarih: 1458-1460
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Erken Rönesans “Early Renaissance”