ADEM VE HAVVA “ADAM AND EVE” – YAŞLI LUCAS CRANACH
Kuzey Rönesansı’nın önde gelen temsilcilerinden olan Yaşlı Lucas Cranach, İncil’de yer alan İlk Günah (Original Sin) konusuna (bknz. İlk Günah ve Cennetten Kovuluş “Fall of Man and Expulsion from Heaven” – Michelangelo) Kuzey Avrupa üslubuna uygun biçimde etkili ve görsel olarak başarılı bir yorum getirmiştir.
Eserde Adem ve Havva Cennet Bahçesi (Garden of Eden) içinde betimlenir. Bilgi Ağacı (Tree of Knowledge of Good and Evil) önünde dururken görünen ikili çeşitli hayvanlarla da çevrelenmişlerdir. Cennet Bahçesi’nin bu hayvanlar ve bitkilerle dolu güzel ve huzurlu doğasına rağmen geriplandaki gökyüzünün akşamüzeri alacakaranlığını çağrıştıran rengi eserin teması ile uyumludur. Gün henüz batmıştır ve Adem ile Havva ilk günahı işlemek üzeredirler; dolayısıyla bu alacakaranlık aslında masumiyetin kayboluşuna dair bir işarettir.
Eserde Havva’nın ve Adem’in duruş ve bakışları seyirciye İlk Günah adına net bir fikir vermeye yeterlidir. Havva yukarıda ağaçta dolanan yılan tarafından kandırılmış ve ağaçtaki elmayı almıştır. Havva’nın ağacı sol eli ile tuttuğu görülür. Sol el kutsal dinlerde uğursuz sayılır, İtalyanca “sinistra” olan sol İngilizce’ye “sinister” yani “uğursuz” olarak geçmiştir. Bu sebeple Havva’nın ağacı sol eliyle tutuyor olması da anlam kazanır. Diğer eliyle aldığı elmayı Adem’e uzatan Havva, bir yandan da Adem’e baştan çıkarıcı bakışlar atmaktadır. Adem elmayı almasına rağmen hala kafası karışık görünmektedir. Bir eliyle kafasını kaşıyan Adem, yasak meyvenin etkisiyle cinselliğini keşfetmek üzeredir. Nitekim Havva’nın göğüslerine yönelmiş bakışları birazdan ilk kez yaşayacakları cinselliğe ve dolayısıyla işlemiş olacakları günaha dair bir göstergedir.
Yer seviyesinden yukarı uzamış olan üzümlü bir asma dalı yaprakları ile Adem ve Havva’nın cinsel bölgelerini kapatır. İsa’nın insanlığın günahlarını temizlemek adına çarmıha gerilerek kurban edilişinin simgesi olan asma, bu sayede İlk Günah sebebiyle oluşan utancı, yani cinselliği kapatmaktadır.
Resimde ön ve geriplanda yer alan çeşitli hayvanlar aslında Cranach’ın bir Cennet Bahçesi yaratma çabasından çok hayvanları da ne denli ayrıntılı incelediğini ve onların anatomisini ayrıntılı biçimde bildiğini seyirciye kanıtlama çabasındandır. Arkaplandaki aslanın oldukça tuhaf göründüğü ortadadır. Fakat, Avrupa’nın göbeğinde, Almanya’da yaşayan Cranach’ın da gerçek bir aslan görme ihtimalinin ne denli düşük olduğu düşünülürse, muhtemelen bu köpek görünümlü aslanın ressamın gördüğü başka çizimlere bakarak yapıldığı anlaşılabilir. Eserdeki bu aslan aynı zamanda İsa’nın soyunun geldiği Judah’nın da bir sembolüdür. Havva’nın arkasında yer alması Havva’nın burada kurnaz ve güçlü kişiliği oynamasından kaynaklı olabilir. Ressam öte yandan Adem’in arkasına bir kuzu yerleştirerek onun saflığını ve kolayca kandırıldığını vurgulamak istemiş olabilir. Kuzu aynı zamanda İsa’ya dair bir sembol de olabilir. Nitekim, İsa Tanrı’nın insanları İlk Günah’tan arındırmak için kurban ettiği kuzusudur.
Cranach’ın Rönesans tipi kaslı, güçlü görünümlü Adem ve Havva’lara (bknz. İlk Günah ve Cennetten Kovuluş “Fall of Man and Expulsion from Heaven” – Michelangelo) nazaran Kuzey Rönesansı’nın etkilerini yansıtan daha normal ve doğal görünümlü, hatta cılız sayılabilecek gerçekçi figürleri (bknz. Adem ve Havva “Adam and Eve” – Dürer) tercih etmiş olması ressamın dönemi ve yaşadığı bölge itibarı ile normal karşılanacak bir durumdur.
Konum: Courtauld Galerisi “The Courtauld Gallery”, Londra
Tarih: 1526
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Kuzey Rönesansı “Northern Renaissance”