ELÇİLER “THE AMBASSADORS” – GENÇ HANS HOLBEIN

Genç Hans Holbein’ın (Hans Holbein the Younger) ilk başta sadece bir ısmarlama ikili portre imiş gibi görünen eserinin aslında göründüğünden çok daha fazlasını içerdiği açıktır. 1533’te yapılan eserde görülen iki kişiden soldaki dönemin Londra’daki Fransız elçisi Jean de Dinteville’dir, ve muhtemelen eseri Holbein’a yapması için ısmarlayan kişidir. Resmin sağındaki ikinci kişi ise Dinteville’in arkadaşı ve Lavaur piskoposu olan Georges de Selve’dir. Tıpkı Dinteville gibi Selve de çeşitli ülkelerde Fransa’nın elçiliği görevini yapmıştır.

İki elçilik mensubunun bilinen kimlikleri ile eserin Elçiler “The Ambassadors” olarak adlandırılması son derece doğaldır. Elçilerin ortasında bulunan iki katlı masanın üzerindekilerin de dolayısıyla elçilerin farklı ülkelerden topladıkları eşyalar veya seyahat amacıyla kullanılan aletler olması beklenir. Basitçe anlaşılan bu gerçeklerin yanısıra, resmin kendine göre çok sayıda gizem ve görünmeyen anlam taşıdığı, hatta dönemine ait birçok ipucunu ve gizli sembolü içerdiğine inanılmakta ve resim çoğu zaman da bir Rönesans Bulmacası olarak adlandırılmaktadır. Dolayısıyla eserin bir ikili portreden çok sembolik anlamlar taşıyan bir ölüdoğa resmi olduğunu ifade etmek hiç de yanlış değildir.

Holbein’ın eserini ürettiği dönem İngiliz ve Fransız Krallarının Roma ve Papa ile gerginlikler yaşadığı bir dönemdir. Avrupa genelinde Luther’in başlatmış olduğu Reform hareketinin etkisi artmakta ve Protestanlık’ın ortaya çıkışı ile Katolik kilisesinin bölünüşü ortamda dini ve politik açıdan gerginliklerin yaşanmasına sebep olmaktadır. Bu sebeplerle eserdeki sembollerin genel olarak bu karışık ve gergin ortama dair göndermeler içerdiği anlaşılabilir.

Eserdeki nesnelerin üç ayrı seviyede farklı kavramları sembolize ettiğine inanılır. Masanın üstü gökyüzü ve ilahi kavramları, masanın alt rafı yeryüzü ve canlılara dair nesneleri, an alt kısımda yerde duran şekli bozulmuş kafatası ise ölümü temsil etmektedir.

Nesneleri ve resimdeki sembolleri incelersek:

1) En solda bulunan küre bir gökküredir ve gökyüzündeki yıldızları koordinatlara göre göstermektedir. Kürenin resimde ayarlanmış görünen tarihi 11 Nisan 1533’ü işaret eder. Kürede görünen boylamın Roma’ya ait olduğu ve bunun da resmin yapıldığı Londra’nın Roma ile arasındaki dini uyuşmazlıklarına işaret ettiği düşünülmektedir.

2) Gökkürenin sağındaki diğer araçlar zamanı ve koordinatları ölçmek amacıyla kullanılan aletlerdir. Kürenin hemen sağında bir silindir güneş saati görünür. Saatin ayarı Londra enlemine göredir ve gösterdiği 11 Nisan 1533 16:00’dır.

3) Silindir güneş saatinin yanında parçalarına ayrılmış bir evrensel ekvatoral güneş saati parçalarına ayrılmış biçimde durmaktadır.

4) Güneş Saatinin hemen sağındaki beyaz renkli çeyrek daire şeklindeki iletki de yine 11 Nisan 1533 saat 16:00’yı işaret etmektedir.

5) Yatık duran çokyüzlü güneş saati diğer saatlerle uyumsuzdur ve Kuzey Afrika enlemini ve tamamen farklı iki saati (09:30-10:30) göstermektedir.

6) Masanın en sağında görünen “Torquetum” denen astronomik ölçme aracı, üç ayrı koordinat sisteminde (yatay, ekvatoral, ekliptik) ölçüler alıp, çevrim yapabilen bir alettir.

7) Masanın üstüne serilmiş Türk halısı, oryantal motifleri ve sıradışı etnik görünümü sebebiyle resme eklenmiş ve elçilerin görevini çağrıştırması için kullanılmıştır. Halının motifi Avrupa’da “Holbein halısı” ismi ile anılmasına sebep olmuştur.

8) Alt katta solda bir yerküre bulunur. Kürede Fransa üzerinde Dinteville’in memleketi olan Polisy’nin görünmesi elçinin asaletine dair bir işarettir.

9) Kürenin yanında Peter Apian’ın yazmış olduğu bilinen bir tüccar aritmetiği kitabı bulunur. Kitabın aralık olan sayfasında bölme işlemleri ile ilgili bir kısmın bulunması dönemde yaşanan politik ve dini bölünmeye ve yaşanan huzursuzluğa dair bir işaret olabilir.

10) Kitabın hemen sağında görünen lavta dönemin önemli müzik aletlerinden biridir. Fakat bir telinin kopuk olması ilahi uyum ve kiliseyi çağrıştıran bu müzik aletinin Reform sebebiyle yaşanan dini huzursuzluklara bir gönderme olabileceğini düşündürür.

11) Lavtanın yanında görülen Protestanlık’ın kurucusu ve din ile adalet işlerinin ayrımını tetikleyen Reform hareketinin başlamasına sebep olan Luther’e ait bir ilahi kitabıdır.

12) Yerde görülen tuhaf biçimde şekli bozulmuş olan kafatasının neden resme eklendiği ve neden şeklinin bu biçimde bozulduğu net olarak bilinmemektedir. Kafatasının resme eklenmesi ve şekli ile ilgili üç farklı açıklama söz konusudur:
a) Ölümün simgesi olması sebebiyle resimdeki üç farklı katmanın sonuncusu olan yeraltını simgelemek amacıyla resme eklenmiş olabilir.
b) Resmin bir merdiven kenarındaki duvara asılması düşünülmüş olabilir. Dolayısıyla resmin tam yan tarafından bakarak merdiveni çıkan birinin aniden kafatasının perspektif sebebiyle normal görünen halini görmesi ve irkilmesi amaçlanmış olabilir.
c) Holbein Rönesans döneminde ortaya çıkan yoğun perspektif kullanımı konusundaki başarısını vurgulamak istemiş ve bir şekli ne denli özenli biçimde perspektif bozulmasına uğratabileceğini yansıtmak istemiş olabilir.

Kafatasının perspektifi düzeltilmiş görünümü

13) Dinteville’in elindeki hançerin kılıfındaki işlemelerde “ÆT. SVÆ 29” yazmakta ve elçinin 1533’te 29 olan yaşı belirtilmektedir.

14) Selve’in sağ kolunun altındaki kitabın sayfaları üstünde de yine elçinin 25 olan yaşını belirten “AETAT/IS SV Æ 25” ifadesi yer alır.

15) Resmin sol üst köşesinde yeşil perdenin arkasından yarısı görünen bir haç vardır. Haçın yarım görünmesi kilisenin bölünüşünü simgelemekte olabilir.

Konum: Ulusal Galeri “National Gallery”, Londra
Tarih: 1533
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Kuzey Rönesansı “Northern Renaissance”